بزرگترین چیزی که مومن بعد از توحید به دست می آورد پاکی و طهارت است. به همین سبب خداوند آن را دوست دارد. پروردگار ارجمند و با عظمت می فرماید : {به راستي خداوند توبه كنندگان و پاك شوندگان را دوست مي‌دارد} (سوره بقره آیه 222) ، و رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید : &" پاکی نیمه ی ایمان است&" (روایت از مسلم است)
پس پاکی نیمه ای از ایمان است. زیرا یکی از مهم ترین انواع آن بوده و خداوند تمام انواع پاکی و طهارت را دوست دارد، وفرقی نمی کند که:
1- طهارت معنوی: که منظور از آن پاکی نفس از آثار گناه و نافرمانی و شرک به خداوند است که با توبه راستین و صادق و تطهیر قلب از پلیدی های شرک، شک، حسد، کینه، فریب و تکبر حاصل می شود و این تطهیر روی نمی دهد مگر اینکه اعمال خود را با اخلاص درست برای خداوند و دوستی خیر وخوبی و بردباری و فروتنی و راستی انجام بدهد.
2- طهارت حسی: منظور از آن برطرف کردن آن نوع پلیدی است که سبب بی وضویی می شود :
- برطرف کردن چیزهای ناپاک : این با برطرف کردن چیزهای پلید بوسیله آب پاک از لباس، بدن، مکان و آنچه در حکم مکان است صورت می گیرد.
- برطرف کردن بی وضویی : منظور از وضوء، غسل و تیمم برای نماز یا قرائت قرآن یا طواف بیت الله یا یاد و ذکر الله تعالی و غیره می باشد.
توحید خداوند متعال در نماز آشکار می شود و آن رابطه ای میان بنده و خدایش است که در آن بنده طاعت و محبت و خضوع و فروتنی و خاکساری خود را برای خدایش اعلان می کند و این بزرگترین رکن اسلام بعد از گواهی توحید و نبوت محمد است و آن عماد و ستون دین ونور یقین است که نفس در آن پاک و معطر شده و سینه گشایش می یابد و قلب آرام می گیرد. آن مانعی برای کارهای زشت و منکرات است و سببی برای از بین رفتن گناهان و بدی ها است. نماز عبارت است از اعمالی خاص در اوقاتی خاص که با تکبیر آغاز و با سلام پایان می پذیرد.
رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید: &"نماز نور است&" (روایت از بیهقی است)ترک کننده نماز و منکر آن، تکذیب کننده خدا و رسول و منکر قرآن است. این با اصل ایمان در تضاد می باشد، اما کسی که وجوب آن را می داند و به خاطر تنبلی و کسالت آن را ترک می کند او خود را در معرض خطری بزرگ و هشداری هولناک قرار داده است. رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید: &"فاصله بین شخص و شرک و کفر، ترک نماز است&" (روایت از مسلم است)
و دیگران گفته اند: آن کفر است، اما کفر بزرگ نیست. به هر حال یا آن کفری است که فرد را از آئین اسلام بیرون می برد و یا اینکه از گناهان بزرگ و از بزرگترین مهلکات است. نماز آثار بسیار بزرگی دارد. از آن جمله :
1- از فحشا و منکر و کارهای زشت باز می دارد. خداوند بلند مرتبه می فرماید : { [اي محمّد (ص)] بخوان آنچه از كتاب [آسماني] را که به تو وحي شده است و نماز را بر پاي دار. که نماز از [كارهاي] ناشايست و ناپسند باز مي‌دارد. و حقّا که ياد خداوند بزرگتر است و خداوند آنچه را مي‌كنيد، مي‌داند} (سوره عنکبوت آیه 45)
2- برترین اعمال بعد از شهادتین است. به سبب حدیث عبدالله بن مسعود رضی الله عنه که فرمود : &"از رسول خدا صلی الله علیه و سلم پرسیدم: کدامین عمل بهتر است؟ گفت: نماز سروقت. گفت: سپس پرسیدم: بعد از آن کدام است: گفت نیکی به پدر و مادر. گفت: سپس پرسیدم : بعد از آن کدام است؟ گفت جهاد در راه خدا&" (روایت از مسلم است) ، نماز برترین عملی است که بنده به خدا نزدیک می شود.
3- نماز گناهان را می پوشاند. به دلیل حدیث جابر – رضی الله عنه - که می گوید: رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرموده است : &"مثال نمازهای پنجگانه مثال یک رود روان پر آب بر در خانه یکی از شما است که روزی پنج بار در آن آبتنی می کند&" (روایت از مسلم است)
4- نماز در دنیا و در آخرت نوری برای صاحبش است: رسول خدا صلی الله علیه و سلم در باره نماز می فرماید: &"هر کسی که بر نماز محافظت کند برای او نور، برهان، دلیل و سبب نجات و رهایی او در روز قیامت می شود و هر کس که بر آن محافظت نکند او را نور و برهان و نجاتی نخواهد بود و در روز قیامت به همراه قارون، فرعون، هامان و ابی بن خلف خواهد بود&" (روایت از احمد است) ، و رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید: &"نماز نوری است&" (روایت از بیهقی است)
5- خداوند به وسیله نماز درجه و مقام فرد را بالا می برد و اشتباهات و خطایا را از بین می برد، به دلیل حدیث ثوبان _ مولای رسول خدا صلی الله علیه و سلم- که رسول خدا به او گفت : &"سجده فراوان را بر خود لازم بگیر چرا که تو هیچ سجده ای بجا نمی آوری مگر اینکه خداوند با آن درجه ای از تو را بالا برده و گناهی از تو را از بین می برد&" (روایت از مسلم است)
6- نماز از بزرگترین اسباب ورود به بهشت و همراهی با رسول خدا صلی الله علیه و سلم است. به دلیل حدیث ربیعه بن کعب اسلمی – رضی الله عنه – که گفت : &"من شب را به نزد رسول خدا صلی الله علیه و سلم بودم، پس آب وضوء و چیزهای مورد نیاز او را فراهم کردم، پس به من گفت: چیزی درخواست کن، گفتم: درخواست من همراهی شما در بهشت است. فرمود: چیز دیگری بخواه؟ من گفتم من همین را می خواهم. فرمود: پس مرا با سجده فراوان یاری کن&" (روایت از مسلم است)
نماز رابطه بین پروردگار توانا و بنده ضعیف است تا بنده ضعیف، با توان پروردگار قدرتمند، قوی و توانا شده و قلب او به خدا مرتبط شود که این از مهمترین اهداف نماز است. خداوند بلند مرتبه می فرماید : {و برای یاد کردن من نماز برپای دار} (سوره طه آیه 14)
از رشد و تطهیر گرفته شده است. طهارت نفس بنده یکتاپرست، او را وا می دارد تا با مالش خود را پاک کرده و با زکات آن را صیقل دهد، تا پاک گردد. زکات حقی واجب در مال ثروتمندان است که باید به فقراء و کسانی که در حکم آنها هستند، داده شود تا رضایت پروردگار عالم حاصل شده و روان آدمی پاک گردد و به نیازمندان نیکی و احسان کند.
زکات در اسلام از اهمیت فراوانی برخوردار است و حکمت تشریع آن به خوبی اهمیت آن را آشکار می کند و کسی که در این حکم تامل و دقت کند بزودی متوجه اهمیت این رکن بزرگ و تاثیرات آن خواهد شد. از جمله این آثار عبارتند از:
1- پاک کردن نفس بشری از پلیدی بخل، خسیسی، حرص و طمع .
2- همدردی با فقراء و برطرف کردن نیازهای نیازمندان و بیچارگان و محرومان.
3- برپاکردن مصالح عمومی که زندگی و حیات امت و سعادتش بر آن استوار است.
4- جلوگیری از انباشت اموال در نزد ثروتمندان و بازرگانان، تا اموال فقط در دست یک دسته محدود از مردم خزینه نشده یا فقط در دست ثروتمندان دست به دست نگردد.
5- زکات جامعه اسلامی را به مانند یک خانواده قرار می دهد که فرد توانا بر ناتوان و ثروتمند بر فقیر مهر و عطوفت می کند.
6- زکات سبب از بین رفتن عقده، کینه، خشم های سرکوفت شده بر ثروتمندان و حسادت و دشمنی نسبت به نعمت هایی که خداوند به آنها داده است، می شود.
7- زکات مانعی برای بوجود آمدن جرایم مالی مانند دزدی و چپاول و غارت می شود.
8- سبب رشد و پاکی مال می شود. نصوص فراوانی در کتاب و سنت آمده است که به شکل واضح به وجوب زکات دلالت می کنند و پیامبر اسلام صلی الله علیه و سلم بیان می کند که آن یکی از پایه های محکم و استوار اسلام است که بر آن بنا نهاده شده و آن رکن سوم از ارکان این دین است. خداوند بلند مرتبه می فرماید : {و نماز بر پاي داريد و زكات بپردازيد و با ركوع كنندگان ركوع كنيد} (سوره بقره آیه 43)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید : {و نماز را برپاي داريد و زكات را بپردازيد. و هر خيري را که از پيش براي خودتان مي‌فرستيد [پاداش] آن را در نزد خداوند خواهيد يافت. آري خدا به آنچه مي‌كنيد بيناست} (سوره بقره آیه 110)
و در حدیث مشهور جبریل آمده است : &"اسلام آن است که گواهی بدهی که معبود راستینی جز الله نیست و محمد فرستاده اوست. نماز را برپا داری و زکات بدهی و رمضان را روزه بگیری و اگر توان آن را داشتی حج بگذاری&" (روایت از مسلم است)
و رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید : &"اسلام بر پنج پایه استوار شده است: گواهی لا اله الا الله و رسالت محمد از طرف خداوند، بر پاداشتن نماز و دادن زکات و گذاردن حج و روزه رمضان&" (روایت از بخاری است)
مانند این نصوص به روشنی بر این دلالت می کنند که زکات یکی از ارکان و اصول بزرگ اسلام است که اسلام بدون آن تکمیل نمی شود.
خداوند روزه را بنا نهاده و آن را یکی از ارکان اسلام قرار داده است و آن عبارت است از: امساک به معنی خویشتنداری و امتناع از اموری که سبب شکستن روزه می شوند، به نیت عبادت خداوند از طلوع فجر تا غروب خورشید. خداوند بلند مرتبه می فرماید : {بخوريد و بياشاميد تا آنكه رشته سپيد- که فجر است- از رشته سياه [شب] آشكار شود آن گاه روزه را تا شب به پايان رسانيد} (سوره بقره آیه 187)
و استقرار ایمان در قلب بنده وجای گرفتن توحید خداوند به سبب فرمان پذیری از آنچه خداوند برایش واجب کرده است. این آیه بیانگر این وجوب است : {اي مؤمنان، روزه بر شما مقرر شده است، چنان که بر پيشينيانتان مقرر شده بود، باشد که تقوي پيشه كنيد} (سوره بقره آیه 183)
پس انسان یکتاپرست به روزه شادمان شده و با شوق به سوی آن می شتابد، خداوند ارجمند و با عظمت در حدیثی قدسی می فرماید : &"تمام کارهای فرزند آدم برای خودش است مگر روزه که آن برای من است و من پاداش آن را می دهم&" (روایت از بخاری است)
آثار روزه بر بنده فراوان اند از آن جمله:
1- آن راز میان بنده و خالقش است که در آن عنصر مراقبت و مواظبت راستین در ضمیر مومن نمایان می شود، زیرا هرگز امکان ندارد ریا به آن سرایت کند. روزه مراقبت خداوندی و خشیت او را در مومن پرورش می دهد و این هدفی برجسته و بزرگ است که آرزوهای بسیاری از مردم به آن نمی رسد.
2- به امت، نظم و یکپارچگی، دوستی، عدل و مساوات را عادت می دهد و در میان مومنان عاطفه و احساس رحمت و اخلاق نیکو و احسان را بوجود می آورد. همانطور که جامعه را از شر و فساد محفوظ نگه می دارد.
3- روزه سبب می شود که مسلمان درد برادرش را احساس کند و این احساس او را به بخشش و احسان به فقرا و مساکین وا می دارد و در نتیجه آن محبت برادرانه بین مسلمانان بوجود می آید.
4- آن یک تمرین عملی برای کنترل نفس و تحمل مسئولیت و سختی ها است.
5- پشتیبان انسان از فرو افتادن در گناهان بوده و همچنین برای آن پاداش نیک می برد. رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید : &"روزه سپراست. از رفتار زشت و کارهای جاهلانه دوری گزینید و اگر کسی با او درگیر شد یا او را بد وبیراه گفت، بگوید: من روزه ام، و این را دو بار تکرار کند. سوگند به آن که جان من به دست اوست بوی دهان روزه دار در نزد خداوند از بوی مشک و عنبر بهتر است. خورد و خوراک و نوشیدنی و میل جنسی خود را به خاطر من ترک می کند. روزه برای من است و من خودم پاداش آن را می دهم و نیکی به ده برابر است&" (روایت از بخاری است)
توحید خداوند در حج نمایان می شود. حج از جمله عباداتی است که سبب افزایش توحید فرد موحد می شده و در آن به زیبایی ایمان آراسته می شود.
حج گذار از آغاز مراسم بانگ &"لبیک اللهم لبیک لبیک لا شریک لک لبیک&" را سر می دهد و آن را در تمام مراسم تکرار می کند، تا به مراسم حج پایان دهد، در حالی که به مانند روز تولد از تمامی گناهان پاک و ستره شده است. او برای پروردگار یکتا خالص شده و توحید او را ندا داده است. حج قصد بیت الحرام را نمودن در ایام حج می باشد. همانگونه که خداوند فرموده و رسول او انجام داده است. حج فریضه ای از طرف خداوند بر بندگانش است که نصوص کتاب و سنت و انعقاد اجماع بر آن دلالت می کند.
از جمله آثار حج بر زندگی بنده:
رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرموده است : &"طواف پیرامون کعبه، سعی بین صفا و مروه و زدن سنگریزه ، برای برپاداشتن یاد پروردگار ارجمند و با عظمت است&" (روایت از احمد است)1- حج سبب از بین رفتن گناهان و اشتباهات است. رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرموده است : &"آیا ندانسته ای که اسلام تمامی گناهان پیشین را از بین می برد و هجرت هر چه را که پیش از آن بوده محو می سازد و حج تمام گناهان قبلی فرد را از بین می برد&" (روایت از مسلم است)
2- حج فرمان پذیری از دستور خداوند است. خانواده خود را رها می کند، فرزند خود را ترک کرده و لباس خود را درمی آورد و توحید پروردگار را اعلان می کند. همه این کارها برای پذیرش امر خداوند است و این از بزرگترین نشانه های امتثال امر خداوند ست.
3- حج سبب رضایت الله تعالی و دخول به بهشت است. رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید : &"حج مقبول و نیکو پاداشی جز بهشت ندارد&" (روایت متفق علیه است)
4- حج اظهار عملی اصل مساوات و عدل در میان مردم است. آن گاه که همه مردم در یک جا در صحرای عرفات می ایستند، در حالی که در میان آنها هیچ تفاوتی وجود ندارد و همگی در یک لباس ظاهر شده و جز در تقوا و پرهیزکاری تفاوتی با هم ندارند.
5- در حج اصل شناخت و همکاری تقویت می شود، به طوری که شناخت افزایش می یابد و مشورت بدست آمده و تبادل آراء ممکن می شود و این سبب بالا رفتن جایگاه رهبری امت در میان امت ها و سبب تحریک او می شود.
6- حج آدمی را به توحید و اخلاص فرا می خواند. امری که کاملا بر زندگی او تاثیر گذارده و فقط خداوند را به یکتایی اعلان می کند و جز خداوند کسی را به دعا نمی خواند.
