امید عبارت است از : احساس نمودن وجود خداوند و فضل و رحمت او و شادی نسبت به مطالعه کرم و احسان او و اعتماد نسبت به آن دل ها را به سوی الله و بهشت او می برد. پروردگار ارجمند و باعظمت می فرماید : {و هر كس که بدي كند يا بر خويشتن ستم روا دارد، آن گاه از خداوند آمرزش بخواهد، خداوند را آمرزنده مهربان مي‌يابد} (سوره نساء آیه 110)
امید بر سه نوع است. دو نوع آن پسندیده و یک نوع از آن ناپسند است:
1- امید به عملی که در راستای اطاعت خداوند بوده و بر اساس نوری از جانب اوست که امید رسیدن ثواب را از طرف او دارد.
2- امیدواری کسی که گناهی مرتکب شده و سپس توبه نموده است. امید مغفرت خداوندی و محو گناهان و درگذشتن از آنها و پوشیده ماندن آنها را دارد.
3- امیدواری کسی که در گناهان فرو رفته و در آنها از حد گذشته، او امید رحمت و مغفرت خدایش را دارد، اما بدون هیچ گونه عملی و این یک غرور و آرزو و اوهام و خیالات است. امیدی دروغین که هرگزپسندیده به شمار نمی رود. امید مومنان به همراه عمل است.
پروردگار ارجمند و با عظمت می فرماید : {به راستي آنان که ايمان آوردند و آنان که هجرت كردند و در راه خدا جهاد نمودند، اينانند که به رحمت الهي اميدوارند و خداوند آمرزنده مهربان است} (سوره بقره آیه 218)
امید مراتب و درجاتی دارد که از فردی تا فرد دیگر متفاوت است و این مراتب عبارتند از:
هر کس به چیزی امید داشته باشد آن را درخواست می کند.1-امیدی که فرد را به سعی در عبادت تشویق می کند و در نزد صاحبش لذت انجام عبادت را بوجود می آورد حتی اگر شاق و سخت باشد. از اموری که او را از گناهان و منکرات به دور نگه می دارند.
2-امید مجتهدین در ترک آنچه که به آن عادت کرده اند و نفس آنان به آن خو گرفته است و همچنین اموری که آنان را از خواسته خدایشان دور نگه می دارد و دل هایشان را برای خداوند پاک و خالص می گرداند.
3-امید صاحبان دل ها: این امید دیدار خالق هستی به همراه شوق و علاقه و ارتباط قلب به او بوده و این بهترین و برترین انواع امید است. خداوند بلند مرتبه می فرماید : {پس كسي که به لقاي پروردگارش اميدوار است بايد که كار پسنديده‌اي انجام دهد و در پرستش پروردگارش كسي را شريك نياورد} (سوره کهف آیه 110)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید : {كسي که به لقاي خداوند اميد داشته باشد، [بداند که] ميعاد خداوند آمدني است و او شنواي داناست} (سوره عنکبوت آیه 5)
فردی که در او صفت امید وجود دارد بر عبادات خودش ملازمت می کند و بر مقتضیات ایمان عامل بوده و امیدوار است که خداوند بلند مرتبه او را گمراه نکند. اعمالش را بپذیرد و آنها را به سویش برنگرداند و پاداش او را چند برابر کند و به او مزد بدهد. او از تمام اسبابی که می تواند استفاده می کند و امید رحمت پروردگار را دارد زیرا او الله تعالی و اسماء و صفات او را می شناسد و می داند که او با خدایی مهربان و دوستدار و شکرگذار و کریم و بخشنده و مغفرت کننده و لطیف مواجه است. او در این دنیا دلسوز بوده و آنگاه که به نزد پروردگار ارجمند و با عظمت وارد شد امید امان از او دارد.
1- تلاش برای انجام کارهای نیک و طاعات را در نزد صاحبش تقویت می کند.
2- صاحب امید به پایبندی برطاعات عادت می کند، هرچند که اوضاع تغییر کرده و یا در تنگنا باشد.
3- صاحب امید همیشه به خداوند رو کرده و با او مناجات می کند و در طلب و درخواست از او بسیار لطافت به خرج داده و با اصرار از او می خواهد.
فرد امیدوار همیشه به فضل خداوند راغب است و به خدایش گمان نیک داشته و امید رسیدن آن را دارد.4- او بندگی موفقی را به نمایش می گذارد و نیاز بنده به خدایش را آشکار می سازد. او از فضل و احسان خداوند بلند مرتبه لحظه ای بی نیاز نیست.
5- علم و یقین به وجود الله تعالی و کرم او، خداوند پاک بخشنده ترین کسی است که از او درخواست شده و دادن او از همگی گسترده تر و بیشتر است. او دوست دارد بندگانش از او بخواهند و به او امید داشته و بر آن پافشاری ورزند.
مومن بهترین گمان را به خدایش داشته و کارهایش را نیکو می گرداند و گناهکار به خدایش گمان بد می برد و کاری بد می کند.6- امید بنده را در چهارچوب محبت الله تعالی کشانده و او را به سوی کمال می برد. امیدش افزایش می یابد و آنچه را که آرزو داشت به دستش می رسد، دوستی او با خدایش و شکرگذاری و خشنودی اش از او افزایش می یابد و این از مقتضیات و ارکان عبودیت است.
از جمله نیک گمانی به خداوند آن است که بدانی که خداوند کسی را که به او پناه بگیرد ضایع و نابود نمی سازد.7- بنده را به مقام شکرگذاری می رساند زیرا او را برای رسیدن به مقام سپاسگذاری از نعمت ها تشویق می کند و این خلاصه عبودیت است.
8- شناختن اسماء و صفات الله تعالی: خداوند مهربان، کریم، جواد، مجیب، جمیل، غنی وپاک است. خداوند چقدر با عظمت می باشد!
9- سبب رسیدن بنده به چیزی می شود که امید آن را دارد و رسیدن بنده به امر مطلوب را به درخواست بیشتر و اصرار بر آن و شهامت مشروط می کند و این چنین بنده در افزایش همیشگی ایمان و تقرب به سوی خداوند مهربان است.
10- شادی مومنان در روز رستاخیز رسیدن به خشنودی خداوند و بهشت او و دیدار خداوند پاک است. همگی این موارد بسته به مقدار امید بندگان و ترس آنان از خداوند در دنیا دارد.
1- لازمه ترس، امید و لازمه امید، ترس است. به همین سبب نیکوست در جایی امید داشته باشیم که انتظار ترس می رود : {شما را چه شده است که براي خداوند بزرگي [و شكوه] قايل نمي‌شويد} (سوره نوح آیه 13) ، و پروردگار ارجمند و با عظمت می فرماید : {به مؤمنان بگو: از كساني که به «ايّام اللّه» اميدي ندارند، در گذرند} (سوره جاثیه آیه 14) ، یعنی از فرود آمدن عذاب خداوند بر سرشان نمی ترسند، همانگونه که بر امت های گذشته آمد و آنان را هلاک و برباد ساخت.
دوست ندارم که حساب مرا به پدرم حواله کنند . پروردگارم از پدرم برای من بهتر و دلسوز تر است.2- امید دارویی است که به آن در موارد زیر نیاز داریم: زمانی که ناامیدی بر بنده چیره شده و عبادت را رها می کند.
ترس بر فرد طوری چیره شود که به خود و خانواده اش زیان زند و ترس او از مقدار شرعی مطلوب تجاوز کند. در این هنگام حتما باید تعدیل شده و با چیزی تقویت شود، تا تعادل در آن برقرار گردد و آن همان حالت امیدواری است که حالتی طبیعی در نزد مومنین است.
عبادت جز با خوف و رجا ( ترس و امید) تکمیل نمی شود. با ترس بنده از گناهان دست می کشد و با امید برکارهای نیک و طاعات می افزاید.3- امید ضد یاس و ناامیدی است. ناامیدی و یاس یادآوری از دست رفتن رحمت الله تعالی است، به گونه ای که دیگر قلب بنده از او درخواست و التماسی نمی کند و این حالت سبب گمراهی و کفر می شود. خداوند بلند مرتبه می فرماید : {و از رحمت خدا نااميد مگرديد. چرا که جز گروه كافران از رحمت خدا نااميد نمي‌گردند} (سوره یوسف ایه 87)
